بازگشت به گذشته با مارسل پروست

بسيار رمان بحث‌برانگيزي است. گاهي با پسرم صالح نجفي كه كلاس‌هايي در حوزه انديشه دارد، درباره‌اش بحث مي‌كنيم. با اينكه سال‌هاي زيادي از زمان نگارش در جست‌وجوي زمان از دست رفته مي‌گذرد، اين رمان اثري است كه انگار براي امروز نوشته شده است. البته خواندنش دشوار است، ولي در عين دشواري، جذاب هم هست.

بسياري از آثار ادبي دشوار هستند و در عين حال پرنكته و جذاب. مگر شاهنامه فردوسي دشوار نيست؟ ما شاهنامه مي‌خوانيم چون دريايي از فهم و انديشه در كلام فردوسي وجود دارد كه مكاشفه‌اش مي‌تواند براي مخاطب لذت‌بخش باشد. در جست‌وجوي زمان از دست رفته خواننده را به پرسه‌زني در گذشته دعوت مي‌كند؛ گذشته‌اي كه سايه‌اش به امروز افتاده و بر فردا هم تأثير مي‌گذارد؛ گذشته‌اي كه يقه آدم را مي‌گيرد.

نكته جالب توجه درمورد كتاب پروست ترغيب مخاطب به مطالعه آثار ديگر است. وقتي در جست‌وجوي زمان از دست رفته را مي‌خواني در آن واحد ياد داستايوفسكي، فرويد و نيچه مي‌افتي؛ به‌نوعي آثار اين بزرگان در ذهن تداعي مي‌شود. در لحظاتي از رمان پروست ناگهان حس مي‌كني داري «موسي و يكتاپرستي» فرويد را مي‌خواني.رمان پروست اين احساس را تداعي مي‌كند و در حال خواندنش، علاقه‌مند مي‌شوي به آثار ديگري هم گريز بزني و آنها را هم بخواني. پروست‌خواندن طعم لذت شيرين و ماندگاري را به مخاطب مي‌چشاند و سهم زنده‌ياد مهدي سحابي را هم نبايد فراموش كرد كه پروست را به ما معرفي كرد و به‌عنوان مترجم اين اثر دشوار را به‌خوبي به فارسي ترجمه كرده. بزرگان ديگري چون ابوالحسن نجفي هم از پروست و در جست‌وجوي زمان از دست رفته‌اش بخش‌هايي را ترجمه كردند، ولي درنهايت اين سحابي بود كه ترجمه‌اش از اين رمان پرحجم را به سامان رساند.

از ابوالحسن نجفي هم مي‌توانم به كتاب «خانواده تيبو» اشاره كنم كه اثر شگفت‌انگيزي است و بارها هم تجديد چاپ شده و همچنان خواننده دارد. ترجمه فوق‌العاده نجفي هم يكي از دلايل عمده جذابيت اين رمان است. تسلط مترجم بر هر دو زبان مبدأ و مقصد به متن جذاب و فاخري منجر شده كه حق مطلب را هم به‌خوبي ادا كرده است.

• نويسنده و كارگردان سينما و تلويزيون